Chuyên gia dinh dưỡng Anh Nguyễn sẽ chỉ ra lý do và thời điểm mẹ nên thay đổi cấu trúc thức ăn dặm cho các bé.
Theo khuyến cáo từ các bác sĩ Nhi khoa, trẻ sơ sinh trên 6 tháng tuổi bắt đầu nên được giới thiệu chế độ ăn dặm đa dạng các thực phẩm khác nhau với hình thức dạng lỏng như cháo. Sau đó, trong quá trình bé lớn lên, lượng thức ăn này nên được chuyển đổi theo các cấu trúc khác nhau từ loãng sang đặc rồi đặc hơn rồi đến dạng rắn.
Tuy nhiên, có một số bà mẹ lo ngại rằng "con còn nhỏ ăn thô chưa quen, nên cho bé ăn cháo, bây giờ muốn giới thiệu cơm cho con, nhưng con rất khó ăn như hay nhè và biểu hiện ói. Đặc biệt, các bé lớn từ 2 tuổi thường có thêm nhận thức "tự tạo biểu hiện ói, hoặc để tay vào miệng" để ngăn việc ăn cấu trúc lạ, chưa quen. Thậm chí, có những trẻ đến 3 tuổi vẫn còn được cho ăn cháo, thay vì độ tuổi này bé đã được giới thiệu cấu trúc cơm (thô hơn) từ trước.
Nên giới thiệu chế độ ăn đặc dần đến rắn khi trẻ lớn dần. Ảnh minh họa
Theo chuyên gia dinh dưỡng Anh Nguyễn, khi trẻ đã lớn, cha mẹ không nên tiếp tục cho con ăn cháo mà phải tập cho bé ăn cơm vì những lý do sau:
Liên quan giữa não bộ và cấu trúc thức ăn:
Cấu trúc thức ăn là có mối liên hệ với các tác nhân gây kích thích sự thèm ăn khác của trẻ bao gồm cả vị giác, khứu giác và thị giác. Sự hoạt động của các cơ hàm và sử dụng lưỡi được hoàn thiện dần từ giai đoạn chuyển từ bú sữa (chất lỏng) sang ăn thức ăn dặm từ loãng (bán lỏng) đến thô dần (thức ăn đặc).
Sự hoàn thiện này giúp tạo 1 tính hiệu giữa nhai thức ăn và bộ phận phụ trách "thèm ăn và hưng phấn" trong não bộ trẻ, dẫn đến việc thưởng thức thức ăn của riêng trẻ. Trong nghiên cứu của GS. Edmund T. R., từ Trung tâm Computational Neuroscience, Oxford, UK, đã cho thấy cấu trúc thức ăn liên quan đến hoạt động của não bộ từ sớm trong việc kích thích sự thèm ăn ở trẻ. Việc này giúp trẻ phát triển tốt nhận thức về cấu trúc, cùng với mùi vị và màu sắc của thức ăn liên quan. Điều mà đúng với thực hành ăn dặm luôn khuyên cha mẹ tự làm món ăn và thay đổi cấu trúc phù hợp.
Một nghiên cứu khác gần đây của nhóm TS. Jessica W., ĐH Maastricht đã có 2 kết luận khác quan trọng về cấu trúc thức ăn lên sự chấp nhận (không bị biếng ăn) ở trẻ nhỏ:
*Ở độ tuổi rất nhỏ, ngay từ khi bắt đầu ăn dặm, cấu trúc thức ăn cũng giữ vai trò chính trong việc liên quan đến sự chấp nhận thức ăn ở trẻ, thậm chí hơn cả màu sắc thức ăn. Sau khi hoàn thiện cấu trúc thức ăn (sau 1 tuổi) trẻ bắt đầu có nhận thức đa dạng về màu sắc và mùi vị của thức ăn. Do đó, trong thực hành ăn dặm luôn khuyên cha mẹ thay đổi cấu trúc thức ăn và chế biến đa dạng về màu sắc và mùi vị để trẻ dần phát triển.
*Việc thay đổi cấu trúc thức ăn đúng độ tuổi sẽ giúp ngăn ngừa hoặc làm giảm tình trạng biếng ăn do cấu trúc ở trẻ nhỏ.
Cấu trúc thức ăn có liên quan đến não bộ của trẻ. Ảnh minh họa
Nếu bé đã lỡ bị bỏ qua cấu trúc thì cha mẹ đừng quá ngạc nhiên là bé không có động tác nhai và hay nhè, không muốn ăn. Trong hướng dẫn của BYT Anh đã nói rõ: bé từ 7 tháng tuổi là chuyển sang dạng cấu trúc lumpy (hình khối/ cháo đặc hơn) và từ 10 tháng tuổi đã cần được giới thiệu cấu trúc diced (dạng cơm nát). Kéo dài cấu trúc cháo loãng sẽ trì hoãn khả năng sử dụng tốt các cơ để nhai, trì hoãn nhận biết về cấu trúc thức ăn và không phát triển vị giác. Do đó, việc biếng ăn cũng nằm trong hậu quả của việc trì hoãn này.
Cấu trúc thức ăn theo độ tuổi:
Tôi vẫn khuyên nếu ngay từ đầu cha mẹ cố gắng chuyển đúng cấu trúc thức ăn cho bé theo độ tuổi sẽ dễ dàng hơn cho bé làm quen với mùi vị, cấu trúc và không biếng ăn. Nhiều cha mẹ quan tâm đến việc bé không đủ răng thì chuyển cấu trúc có được không? Hiệp hội dinh dưỡng lâm sàng Anh và Viện Nhi khoa của Mỹ đã trả lời rằng: cấu trúc thức ăn không phụ thuộc vào số răng bé có, mà nó liên quan đến sự phát triển não bộ theo độ tuổi.
Cấu trúc thức ăn theo độ tuổi cho trẻ. Ảnh Anh Nguyễn
Giải pháp cho các bé lớn đã bỏ qua cấu trúc ăn theo độ tuổi:
Trường hợp của bé như trên vẫn nên tiếp tục cho bé ăn cháo. Tuy nhiên, song song với điều này, cha mẹ nên giới thiệu cấu trúc khối lớn cho bé tập nhận biết cấu trúc và phát triển cơ để nhai. Một số cấu trúc khối lớn như đùi gà chỉ có vài mẩu thịt để bé gặm, miếng cá để bé cắn, rau củ cũng nấu mềm để bé tập cắn và nhai.
Bên cạnh cấu trúc lớn thì cha mẹ nên chọn cấu trúc có độ giòn và mỏng giới thiệu song song để bé có thể cắn vào nghe răn rắc. Thức ăn giời thiệu nên có 2-3 màu sắc khác nhau. Độ tuổi từ 1-2 tuổi, bé rất nhạy cảm với âm thanh và màu sắc thức ăn. Trong quyển sách "Modifying Food Texture Volume 2" (trang 32), GS. Duizer LM et al., ĐH Guelph, Canada có đề cập đến mối liên hệ giữa âm thanh khi cắn/nhai thức ăn cấu trúc giòn giòn, và sự truyền tín hiệu qua sóng âm thanh của thức ăn này khi bị phá vỡ và xúc giác trên các ngón tay khi các bé cầm nắm là liên quan đến sự vui thích của trẻ khi ăn.
Cha mẹ nên chú ý là: 2 cấu trúc lớn và giòn là giới thiệu riêng ở 2 đĩa khác nhau. Khi bé học dần cấu trúc và nhai, cha mẹ chuyển dần cháo sang cơm hạt hoặc mì nui, bỏ qua cơm nát.
Biểu hiện của trẻ khi chuyển cấu trúc trễ/ trì hoãn:
Một số trẻ có thể chấp nhận khi cha mẹ chuyển cấu trúc trễ/ trì hoãn mà không gặp sự phản kháng. Nhưng một số trẻ nhạy cảm, hoặc đã bị biếng ăn cấu trúc khi chuyển cấu trúc trẻ có những biểu hiện như nôn, ói, sặc và khó nhai. Thậm chí ở 1 số bé lớn (từ 2 tuổi) do phát triển cùng với nhận thức độc lập, nên các bé sẽ cũng có thêm vài biểu hiện liên quan đến tự móc miệng để ói, hoặc chỉ tay vào miệng cho thấy sự khó nuốt.
Thực tế, các biểu hiện này là thông thường vì phản ánh sự không quen thuộc khi giới thiệu cấu trúc mới cho bé. Các biểu hiện này sẽ tự hết khi bé dần học được cấu trúc mới. Tuy nhiên, nếu biểu hiện trên cứ xảy ra không có chiều hướng giảm theo thời gian, có thể bé gặp vấn đề với khó nuốt thô, bạn nên cho bé tư vấn chuyên gia để đánh giá tốt hơn.
Tác giả: Sức khỏe & dinh dưỡng